MIT & Financial
بازارهای مالی بر پايه معیارهای متفاوتی از جمله نوع دارایی مالی، سررسید تعهدات مالی، و اولیه یا ثانویه بودن عرضه اوراق بهادار قابل طبقهبندی هستند:
طبقهبندي بر اساس نوع دارايي
طبقهبندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
طبقه بندي بر اساس سررسيد تعهدات مالي
بر اساس نوع دارايي، ميتوان بازار اوراق بهادار را به دستههاي زير تقسيمبندي كرد:
الف – بازار سهام: در این بازار، سهام شرکتها که نشانگر مالکیت دارنده آن در شرکت است، دادوستد میشود.
ب – بازار اوراق بدهی: بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت(اوراق قرضه) دادوستد میشوند.
ج- بازار ابزارهاي مشتق : بازاري است براي معاملات ابزارهايي مبتني بر داراييهاي مالي يا فيزيكي كه از آن جمله مي توان به اختيار معامله و قرارداد آتي اشاره كرد.
طبقه بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
الف – بازار دست اول (اولیه): شرکتها، مؤسسات و بنگاههای اقتصادی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند كه اغلب این منابع را در مقابل واگذاری اوراق بهادار خود، بهدست میآورند. واگذاری اوراق بهادار و تأمین اعتبار برای اولین بار در بازار دست اول انجام میشود. به عبارت دیگر در بازار دست اول، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر میشوند. براین اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است.
ب – بازار دست دوم (ثانویه): پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به منظور آنکه این اوراق بتوانند مورد دادوستد قرار گیرند، به بازار دیگری نیاز است که به آن بازار ثانویه اوراق بهادار گفته میشود. در این بازار، اوراق قابلیت دادوستد پيدا ميكنند.
وجود بازار دست دوم، صرفاً به این دلیل است که قابلیت نقدشوندگي اوراق بهادار منتشر شده در بازار دست اول را افزایش دهد، ضمن اینکه شرایطی فراهم میآورد که قرضدهندگان و قرضگیرندگان در صورت لزوم به آسانی بتوانند تصمیمات سرمایهگذاری خود را تغییر داده، به فروش اوراق بهادار خریداری شده یا خرید اوراق بهادار دیگر اقدام نمایند.
دادوستد در بازار دست دوم به دفعات نامحدود انجام میشود و بنابراین با جابجا شدن مالکیت ابزارهای مالی قابل دادوستد در آن بازار، قدرت نقدشوندگی زیادی ایجاد میشود. در این حالت، از نقد شدن پیش از سررسید بدهی واحدهای متقاضی سرمایه یا ناشران اوراق بهادار جلوگیری میشود و در نتیجه ضربههای کمبود دسته بندی بازارهای مالی نقدینگی تأثیر محدودتری بر واحدهای سرمایهگذار خواهد داشت.
طبقه بندي بر اساس بر اساس سررسید تعهدات مالی
بنا به تعریف، بازار پول بازاری برای دادوستد پول و دیگر داراییهای مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یکسال دارند. همچنین میتوان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز فعالیت این بازار در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاههای تجاری این امکان را میدهند که به سرعت نقدینگی خود را به میزان مطلوب در آورند
ب - بازار سرمایه
برپایه طبقهبندی بازار مالی با نگرش به سررسید داراییها، بازار سرمایه به بازار دادوستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و داراییهای بدون سررسید اطلاق میشود. این بخش از بازار مالی نقش مهمتری در گردآوری منابع پساندازی و تأمین نیازهای سرمایهگذاری واحدهای تولیدی دارد. بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گستردهتر است و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.
-انواع بازارها (The types of Markets)
از ديدگاه مالي و سرمايهگذاري بازارها انواع متفاوتي دارند كه در اينجا به بررسي آنها ميپردازيم :
بازار مالي (Financial Market)
از بازار پول قرض كوتاهمدت ويا بدهي كوتاهمدت بدست ميايد. بازار براي شركتها و مؤسسات پولي تحت عنوان بدهي يا قرض تأمين مينمايد تا آنكه آن قرض يا بدهي را ظرف مدت كمتر از يك سال به دهندة آن بازپس گردانند. بازار پول بازار بسيار وسيعي است . اين بازار شامل تمام بنكاههاؤ مؤسسات و بانكاهيي است كه براي نيازهاي كوتاهمدت شركتها و صنايع ، سرماية در حال كار يا سرمايةجاري (Working capital) فراهم ميكنند. بازار پول داراي بازار اوليه (primary ,money market ) و نيز داراي بازار ثانويه يا دست دوم (secondary Market Money) است . در بسياري از كشورها بانكهاي تجاري نقش مهمي در بازار پول ايفا ميكنند. اغلب اوقات كشورهاي مختلف دنيا داراي بازار پول وسيع هستند وانواع اوراق بهادار با ريسك پائين در اين بازارها معامله ميشوند. اين اوراق بهادار بسرعت قابل تبديل به پول هستند. در كشورهاي پيشرفته صنعتي ممكن است روزانه ميلوينها و حتي ميلياردها دلار اوراق بهادار در بازارهاي پولي بزرگ و عمده خريد و فروش شوند. در امريكا، بازار اوراق بهادار از نظر حجم جابهجايي پول از بازار بورس نيويورك NYSC((New York stock change وسيعتر است .
در بازار پول افراد يا مؤسساتي كه اوراق بهادار در اختيار دارند ولي موعد پرداخت قيمت آنها از سوي مؤسسات مربوطه نرسيدهاست ميتوانند اين اوراق را به قيمتي كمتر از قيمت اسمي (principal) يا قيمت ثبت شده بر روي آن (Face value) بفروشند. در اين صورت خريدار اين اوراق مي تواند قيمت اصلي اين اوراق را در سررسيد آنها دريافت كند وبه مقداري كه اوراق بهادار را كمتر از قيمت واقعي ثبت شده بر روي آنها خريداري نمودهاستفاده كند. در بازار پول ممكن است مشكلاتي براي معاملهكنندگاه يا خريداران اوراق بهادار پيش بيايد مثلاً اگر نرخ بهره افزايش پيدا كند اين بدان معني است كه پول صرف شده براي خريد اوراق بهادار در حاليكه ميتوانست سود بييشتري ببرد اكنون از طريق خريد اوراق بهادار در بازار پول سود كمتري بدست ميدهد. در اينگونه موارد معمولاً قيمت اوراق ببهادار كاهش ميابد. از اين فرصت پيش آمده افراد فعال در بازار پول ميتوانند استفاده نموده وسرمايةخود را در بازار پول بكار اندازند و اوراق بهاداري را كه قبلاً با قيمت بالا بدست ميآورند با قيمت پائينتر بخرند و به اين ترتيب بازار پول دچار ركود نميشود ولي كسانيكه قبلاً و پيش از كاهش قيمت اوراق بهادار آنها را خريده باشند، متحمل ريسك نرخ بهره (interest-rate risk) خواهند شد . بايد توجه داشت كه در بسياري از بازارهاي پولي اعتبار و جايگاه اوراق بهادار چنان است كه افزايش نرخ بهره در قيمت آنها آنها تقريباً قابل اغماض است .
بازار سرمايه (capital Market)
از بازار سرمايه براي شركتها و مؤسسات بدهي يا قرض بلندمدت ويا پولي كه بر اساس فروش سهم بدست ميايد، تهيه ميگردد پولي كه شركتها و مؤسسات مختلف از بازارها سرمايه تهيه ميكنند در مدتي بيش از يك سال مورد استفاده قرار ميگيرد.
بازار اوليه (primary Market)
بازاري را از ديدگاه مالي و سرمايهگذاري اوليه ميناميم كه در آن شركتها و مؤسسات دولتي از طريق انتشار اوراق بهادار مختلف تنها يك دفعه پول بدست مياورند و از آن پول در جهت اهداف و مقاصد خود استفاده مينمايند. پس از انتشار يك سري از اوراق بهادار گوناگون در بازار اوليهؤ شركتها و مسسات دولتي تنها يك بار پول بدست مياورند به عبارت ديگر يك سهم يا تعدادي اوراق قرضه تنها يك دفعه براي سازمان انتشاردهنده آنها پول تأمين ميكنند. اين حادثه هم در بازار اوليه اتفاق ميافتد.
بازار ثانويه (secondary Market)
بازاري را از ديدگاه مالي و سرمايهگذاري ثانويه ميناميم كه در آن اوراق بهاداري كه قبلاً در بازار اوليه منتشر شدهاند بين افراد ومؤسسات خريد و فروش ميشوند ولي اين خريد و فروش براي شركتها يا مؤسسات انتشاردهندة آنها پولي را حاصل نميكند و باعث تأمين دوباره سرمايه يا پول نميگردد. اگر منفعتي در بازار ثانويه از طريق خريد و فروش اوراق بهادار بدست ميآيد آن منفعت نصيب خريد و فروشكنندگان ميگردد و شركت يا مؤسسة انتشار دهنده آن اوراق بهادار را منتفع نميسازد. لازم به يادآوري است كه اگرچه خريد وفروش اوراق بهادار در بازار ثانويه سبب ورود پول جديد به شركتها و مؤسسات انتشاردهندةآنها نيز مورد بررسي و دستهبندي قرار ميدهند.
انواع بازارهای مالی (Types of financial markets)
در این مقاله به بررسی و توضیح انواع بازارهای مالی میپردازیم.
بازارهای مالی
بازارهای مالی به طور گسترده به هر بازاری که در آن معامله اوراق بهادار انجام میشود، از جمله بازار سهام، بازار اوراق قرضه، بازار فارکس و بازار مشتقات و غیره میگوییم. وجود این بازارها به منظور کارکرد روان اقتصادهای کلان در سطح بین المللی بسیار مهم و حیاتی میباشد.
شناخت انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی یک فضای فیزیکی یا پلتفرم مجازی است، که در آن امکان خرید و فروش سهام و یا سایر داراییهای ارزشمند فراهم میباشد. مثلا در بازار سهام، سهام چند شرکت خاص به طور عمومی در بین مردم خرید و فروش میشود. همچنین در بازار فارکس، پول رایج کشورهای مختلف بین خریداران و فروشندگان تبادل میگردد. بازارهای مالی در کشورهایی که اقتصاد سرمایهداری دارند، در سهولت امور اقتصادی نقش مهمی دارند. فعالان بازار (خریداران و فروشندگان)، با سرمایهگذاری روی داراییهای مختلف، سرمایه خود را در این بازار به گردش در میآورند.
بازار سهام تنها یکی از انواع بازارهای مالی است. بازارهای مالی با خرید و فروش انواع مختلفی از ابزارهای مالی از جمله سهام، اوراق قرضه، ارزها و مشتقات ایجاد میشوند. ایجاد شفافیت در بازارهای مالی به شدت مهم است. این شفافیت سازی با اطلاعاتی از قبیل گزارشهای فروش، وامها، بدهیها، سودها، قیمتهای لحظهای و… که در پلتفرمهای مختلف اطلاعرسانی شده و تحلیلگرها و معاملهگرها بر اساس آنها تصمیمگیری میکنند ایجاد میشود. همچنین قیمت سهام یا سایر داراییهایی که در یک بازار مالی خرید و فروش میشود، الزاماً نشاندهندهی ارزش واقعی آن دارایی نیست و میتواند متفاوت باشد.
برخی از بازارهای مالی کوچک با فعالیت اندک هستند و برخی دیگر مانند بورس نیویورک (NYSE) روزانه تریلیون ها دلار اوراق بهادار معامله می شود. بازار سهام یک بازار مالی است که سرمایه گذاران را قادر میسازد تا سهام شرکت های سهامی عام را معامله کنند. بازار اولیه مکانی است که شرکت ها برای اولین بار سهام خود را عرضه می کنند، که به آن عرضه اولیه عمومی (IPO) گفته می شود و با این روش سهام شرکت خود را به فروش می رسانند. هر گونه معامله بعدی سهام در بازار ثانویه اتفاق میافتد، جایی که سرمایه گذاران اقدام به خرید و فروش اوراق بهاداری را که قبلاً مالک آن هستند، مینمایند.
نکته مهم:
قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی ممکن است لزوماً ارزش ذاتی واقعی آنها را منعکس نکند.
انواع بازارهای مالی
بازارهای سهام
شاید فراگیرترین بازارهای مالی، بازارهای سهامی باشند. این بازارها مکانهایی هستند که شرکت ها سهام خود را در آن منتشر میکنند و توسط معاملهگران و سرمایهگذاران خرید و فروش میشوند. بازارهای سهام، یا بازارهای بورس، توسط شرکتها برای افزایش سرمایه از طریق عرضه اولیه عمومی (IPO) استفاده میشوند. سهام متعاقباً بین خریداران و فروشندگان مختلف در بازاری که به عنوان بازار ثانویه شناخته میشود معامله میشود.
شرکتکنندگان معمولی در بازار سهام شامل سرمایهگذاران و معاملهگران (هم خردهفروشی و هم نهادی) و همچنین بازارسازان (MM) و متخصصانی هستند که نقدینگی را حفظ میکنند و بازارهای دوطرفه را ارائه میکنند. خرید و فروش سهام در پلتفرمهای مخصوصی انجام میشود. معاملهگرها، هم میتوانند به صورت حضوری در سازمان بورس و هم به صورت غیرحضوری با استفاده از پلتفرمهای واسطه به نام «کارگزار» (Broker) در بازار سهام فعالیت کنند. کارگزاران اشخاص ثالثی هستند که معاملات بین خریداران و فروشندگان را تسهیل میکنند، همچنین کارگزار زیرساختی فراهم میکند تا خریدارها و فروشندهها به اطلاعات لیست شرکتها، قیمت لحظهای سهام، شرکت در عرضه اولیه سهام و غیره به راحتی دسترسی داشته و معاملات خود را انجام دهند. کارگزار در ازای انجام هر معامله، درصدی از حجم معامله را به عنوان کارمزد دریافت میکند.
سهام شرکت ها در بازارهای رسمی بورس( نظیر بورس نیویورک (NYSE) یا نزدک) یا خارج از بورس (OTC) معامله میشود.
بازارهای خارج از بورس
بازار خارج از بورس (OTC) که مخفف عبارت Over The Counter Markets میباشد یک بازار غیرمتمرکز است، به این معنی که مکانهای فیزیکی ندارد و معاملات به صورت الکترونیکی انجام می شود، که در آن فعالان بازار اوراق بهادار را مستقیماً بین دو طرف بدون کارگزار معامله میکنند. در حالی که بازارهای فرابورس ممکن است معاملات سهام خاصی را انجام دهند (به عنوان مثال، شرکت های کوچکتر یا پرریسک تر که معیارهای فهرست بندی بورس ها را ندارند)، بیشتر معاملات سهام از طریق بورس انجام می شود. با این حال، برخی از بازارهای مشتقه منحصراً فرابورس هستند و بنابراین بخش مهمی از بازارهای مالی را تشکیل می دهند. به طور کلی در بازارهای (OTC) حجم نقدینگی و مقررات کمتری وجود دارد و معاملات آن شفافیت دیگر بازارهای مالی را ندارد.
بازارهای اوراق قرضه
اوراق قرضه اوراق بهاداری است که دولتها یا سازمانها به منظور کسب سرمایه برای اجرای پروژههای تولیدی، عمرانی، خدماتی و ….. منتشر مینمایند. این اوراق دارای تاریخ و سررسید بازپرداخت میباشند. همچنین نرخ سود آنها مشخص میباشد که این نرخ سود از قبل توسط دولت، بانک و یا شرکت مربوطه مشخص میشود.
بازارهای مشتقه
بازارهای مشتقه اوراقی است که ازیک دارایی مشتق میشود. به طور مثال خرید و فروش سهام شرکتهای آمریکایی که در بورس اوراق بهادار آمریکا میباشند تنها برای افرادیکه به بورس آمریکا دسترسی دارند امکان پذیر میباشد. بنابراین امکان معامله سهام این شرکتها برای سایرین وجود ندارد. از اینرو کارگزاران ابزاری به نام مشتقه طراحی کردند که بر اساس نرخ سهام شرکتهای مربوطه ارزشگذاری می شود.
با استفاده از این امکانات میتوان روی هر چیزی مثل سهام، اوراق قرضه،کالا، ارز رایج کشورها، نرخ بهره، شاخص بازار و غیره به صورت دوطرفه معامله کرد. یعنی هم از صعود و هم از نزول قیمت میتوان به سود رسید.در حقیقت چیزی که توسط معاملهگرها خرید و فروش میشود، از ارزش یک دارایی دیگر مثل کالا، سهام، شاخص، یا ارزدیجیتالی مثل بیت کوین مشتق شده و قیمت آن را دنبال میکند. پس یک دارایی مشتقشده به تنهایی فاقد ارزش ذاتی است و قیمت آن به ارزش یک دارایی دیگر مرتبط است.
بازار آتی (Futures Contracts) و همچنین (CFD) جزء بازار مشتقه میباشند. بازارهای آتی از مشخصات قراردادهای استاندارد شده استفاده میکنند. همچنین به خوبی تنظیم میشوند و از اتاقهای پایاپای برای تسویه و تایید معاملات استفاده میکنند. بازارهای اختیار معامله، مانند بورس اوراق بهادار هیئت مدیره شیکاگو (CBOE)، به طور مشابه قراردادهای اختیار معامله را فهرست و تنظیم می کنند. بورس اوراق بهادار و اختیار معامله ممکن است قراردادهایی را در طبقات مختلف دارایی، مانند سهام، اوراق بهادار با درآمد ثابت، کالاها و غیره فهرست کند.
بازار فارکس
بازار فارکس (بازار مبادلات ارزی) بازاری است که در آن شرکت کنندگان میتوانند خرید، فروش، پوشش ریسک و سفته بازی در مورد نرخ مبادله بین جفت ارزها را انجام دهند. به بیان دیگر بازارهای ارزی به بازاری اشاره دارد که در آن ارز رایج کشورها مثل دلار، یورو، پوند، ین، کرون، فرانک و غیره با هم مبادله میشوند. شایان ذکر است بازار فارکس نقدشوندهترین بازار در جهان است. بازار ارز بیش از 5 تریلیون دلار معاملات روزانه را انجام میدهد که بیشتر از مجموع بازارهای آتی و سهام است.
بازار تبادل ارزهای خارجی یک بازار غیرمتمرکز محسوب میشود و از مجموعهای از سیستمهای کامپیوتری و بروکرها در سراسر جهان تشکیل شده است. از مهمترین فعالان بازار بازار تبادل ارزهای خارجی میتوان بانکها، کمپانیهای تبلیغاتی، بانکهای مرکزی، شرکتهای مدیریت سرمایه و صندوقهای پوشش ریسک را نام برد. همچنین بروکرها (همان کارگزارها) و سایر سرمایهگذارها و حتی مردم معمولی نیز میتوانند در بازار تبادل ارزهای خارجی فعالیت کنند و به مبادلهی ارز کشورهای مختلف بپردازند.
ایرانیان میتوانند با استفاده از برخی واسطهها و بروکرهای خارجی در بازار تبادل ارزهای خارجی فعالیت کنیم. کلیهی داراییهایی که از این طریق خرید و فروش میشوند در دستهی CFDها قرار میگیرند. یعنی دارایی خریداری شده ماهیت واقعی ندارد و بروکر از این راه، امکان معاملهی این داراییها را با ارزش لحظهای واقعی برای ما فراهم میکند.
در صورت تمایل میتوانید با مراجعه به وبسایت www.tahlil.school ، ویدیو آموزشی و مقاله نحوه بررسی کارگزاریها(بروکرها) در بازار فارکس را مشاهده و مطالعه نمایید.
بازارهای کالا
بازارهای کالا مکانهایی هستند که تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برای تبادل کالاهای فیزیکی در آن فعالیت مینمایند. کالاهای فیزیکی مانند محصولات کشاورزی (مانند ذرت، دام، سویا)، محصولات انرژی (نفت، گاز، اعتبار کربن)، فلزات گرانبها (طلا، نقره، پلاتین)، یا کالاهای نرم (مانند پنبه، قهوه و شکر) میباشند. اینها به عنوان بازارهای کالای نقطهای شناخته میشوند، جایی که کالاهای فیزیکی با پول مبادله میشوند.
با این حال، عمده معاملات در این کالاها در بازارهای مشتقه انجام میشود. از کالاهای لحظه ای به عنوان داراییهای اساسی استفاده میکنند. معاملات آتی و اختیار خرید کالاها هم در فرابورس و هم در بورسهای سراسر جهان مانند بورس کالای شیکاگو (CME) و بورس بین قارهای (ICE) مبادله میشوند.
بازارهای ارز دیجیتال
در چند سال گذشته شاهد معرفی و ظهور ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت کوین، اتریوم و غیره هستیم. اینها دارایی های دیجیتال غیرمتمرکز مبتنی بر فناوری بلاک چین هستند. امروزه، صدها توکن ارزهای دیجیتال در دسترس هستند و در سراسر جهان در مجموعهای از مبادلات ارز دیجیتال مستقل آنلاین معامله می شوند. این صرافیها میزبان کیف پولهای دیجیتالی هستند. به این وسیله معامله گران میتوانند یک ارز رمزنگاری شده را با ارز دیگر یا پول های فیات مانند دلار یا یورو مبادله کنند.
از آنجایی که اکثر صرافی های رمزنگاری پلتفرم های متمرکز هستند، کاربران در معرض هک یا کلاهبرداری هستند. صرافی های غیرمتمرکز نیز در دسترس هستند که بدون هیچ مرجع مرکزی کار می کنند. این صرافی ها امکان تجارت مستقیم همتا به همتا (P2P) ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به یک مرجع واقعی مبادله برای تسهیل تراکنش ها فراهم می کنند. معاملات آتی و اختیار معامله در ارزهای دیجیتال اصلی نیز موجود است.
نمونههایی انواع بازارهای مالی
بخش های فوق روشن می کند که “بازارهای مالی” از نظر دامنه و مقیاس گسترده هستند. برای ارائه دو مثال عینی دیگر، نقش بازارهای سهام را در آوردن یک شرکت به عرضه اولیه عمومی سهام در نظر میگیریم.
بازارهای سهام و عرضه اولیه سهام
یکی از قدیمیترین و رایجترین بازار مالی، بازار سهام یا همان بورس سهام میباشد. در این نوع بازار، سهام شرکتهای مشخصی توسط سرمایهگذارهای مختلف به صورت عمومی خرید و فروش میشود. هدف از فروش سهام یک شرکت، افزایش میزان سرمایه و نقدینگی شرکتها به منظور توسعهی کسبوکار شرکت است. زمانی که سهام یک شرکت، اولین بار برای فروش در بازار سهام ارائه میشود، یک «عرضه اولیه سهام» یا (IPO) برگزار میشود و سرمایهگذارهایی که به فعالیت آن شرکت اعتقاد دارند، این سهام را خریداری میکنند. با فعالیت شرکت و ارائهی خدمات یا کالاها و توسعهی آن کسبوکار، به مرور ارزش سهام آن شرکت افزایش مییابد و سرمایهگذارها از این راه به سود میرسند.
IPO (عرضه اولیه) همچنین به سرمایه گذاران اولیه در شرکت فرصتی برای نقد کردن بخشی از سهام خود ارائه میدهد. اغلب در این فرآیند پاداشهای بسیار خوبی دریافت میکنند. در ابتدا، قیمت IPO معمولاً توسط پذیره نویسان از طریق فرآیند قبل از بازاریابی تعیین میشود.
ابتدا سهام شرکت در بورس عرضه میشود و معاملات در آن آغاز میشود.سپس قیمت این سهام با ارزیابی و ارزیابی مجدد ارزش ذاتی و عرضه و تقاضای آن سهام در هر لحظه از زمان توسط سرمایهگذاران و معاملهگران، تغییر میکند.
سوالات متداول بازارهای مالی
انواع مختلف بازارهای مالی چیست؟
برخی از نمونههای بازارهای مالی و نقشهای آنها شامل بازار سهام، بازار اوراق قرضه، فارکس، کالاها و بازار املاک و مستغلات و چندین مورد دیگر است. بازارهای مالی را میتوان به بازارهای سرمایه، بازار ارزی، بازارهای اولیه در مقابل ثانویه و بازارهای فهرست شده در مقابل بازارهای فرابورس تقسیم کرد.
بازارهای مالی چگونه کار میکنند؟
علیرغم پوشش بسیاری از طبقات داراییهای مختلف و داشتن ساختارها و مقررات مختلف، همه بازارهای مالی اساساً با گرد هم آوردن خریداران و فروشندگان در یک دارایی یا قرارداد و اجازه دادن به آنها برای تجارت با یکدیگر کار میکنند. این اغلب از طریق یک حراج یا مکانیزم کشف قیمت انجام میشود.
کارکردهای اصلی بازارهای مالی چیست؟
بازارهای مالی به دلایل مختلفی به وجود آمدهاند، اما اساسی ترین کارکرد این است که امکان تخصیص کارآمد سرمایه و دارایی ها در یک اقتصاد مالی را فراهم کند. بازارهای مالی با اجازه دادن به بازار آزاد برای جریان سرمایه، تعهدات مالی و پول، اقتصاد جهانی را روانتر میکنند. در عین حال به سرمایهگذاران اجازه میدهند در افزایش سرمایه در طول زمان مشارکت کنند.
چرا بازارهای مالی مهم هستند؟
بدون بازارهای مالی، گردش سرمایه در جوامع به طور کارآمد اتفاق نمیافتد. همچنین فعالیتهای اقتصادی مانند تجارت، معامله، سرمایه گذاری و فرصتهای رشد به شدت کاهش مییابد.
چه کسانی وارد بازارهای مالی میشوند؟
شرکتها از بازارهای سهام و اوراق قرضه برای جذب سرمایه از سرمایه گذاران استفاده میکنند. سفته بازان به طبقات مختلف دارایی نگاه میکنند تا روی قیمت های آینده شرط بندی کنند. معاملهگران محافظهکار از بازارهای مشتقه برای کاهش ریسکهای مختلف استفاده میکنند. کارگزاران اغلب به عنوان واسطه ای عمل میکنند که خریداران و فروشندگان را با هم جمع میکنند و برای خدمات خود کمیسیون یا هزینهای دریافت میکنند.
شایان ذکر است داشتن دانش کافی برای ورود به بازارهای مالی برای بهبود عملکرد توصیه میشود در صورت تمایل میتوانید با مراجعه به وبسایت مدرسه تحلیل با دورههای آموزشی تحلیل تکنیکال آشنا شوید.
جمع بندی
در این مقاله به معرفی انواع بازارهای مالی پرداختیم. همانطور که گفتیم بازارهای مالی شامل بازار سهام، بازار (OTC)، بازار اوراق قرضه، بازار ارزی، بازار مشتق، بازار فارکس، بازار کالا و بازار ارزهای دیجیتال میباشند. بازار فارکس دارای بیشترین حجم معاملات میباشد و بنابراین نقدشوندگی بسیار بالایی دارد. لازم به ذکر است بازار ارزهای دیجیتال حدود یک دهه قدمت دارد و بسیار در حال رشد میباشد.
همانطور که بیان کردیم بازار سهام معروفترین بازار مالی است و مکانی به منظور خرید و فروش سهام شرکتهای مختلف میباشد. در کل میتوان گفت بازارهای مالی نقش بسیار مهمی در اقصاد کشورها و همچنین اقتصاد جهان دارند.
انواع بازارهای مالی و دسته بندی بازارهای مالی بورس های بین الملی در دنیا
هر بازاری که در آن خرید و فروش اوراق بهادار انجام شود بازار مالی ( Financial markets ) در سیستم های سرمایه داری بازارهای مالی جزئ شریان های اصلی اقتصاد است. بازار بورس یکی از انواع بازارهای مالی است که نقش پر رنگی در اقتصاد دارد.
بنابراین هر بازاری که در آن تجارت (خرید و فروش) اوراق بهادر (سندهای با ارزش) انجام شود یک بازار مالی محسوب می شود.
ماهیت بازارهای مالی
بازارهای مالی به ایجاد یک سیستم باز و منظم برای شرکت ها جهت دستیابی به سرمایه موجود در سطح بازار کمک می کند. به عبارت دیگر هدف یک بازار مالی جذب سرمایه و نقدینگی برای شرکت های تجاری است. همچنین به مشاغل اجازه می دهد ریسک خود را به واسطه حضور در این بازارها جبران کنند.
دو خصوصیت اصلی بازارهای مالی
شفافیت و عمومی بودن دو ویژگی این بازارها است، عمومی بودن یعنی شرایط برای جذب سرمایه های خرد به واسطه شفافیت وجود دارد. البته موضوع در سطح کلان از اعتبار بیشتری برخودار است.
در بازراهای مالی چه اتفاقی می افتد؟
انواع مختلفی از عملکردها در بازار مالی وجود دارد، برخی از توابع به شرح زیر است:
• تبدیل دارایی به پول نقد- یکی از اصلی ترین کارکردهای یک بازار مالی است.
• بازار مالی بواسطه نیروی عرضه و تقاضا قیمت اوراق بهادار را مشخص می کند بنابراین تعیین قیمت اوراق بهادرا یکی از وظایف بازار مالی است.
• بازار مالی بستری را در اختیار فروشنده و خریدار احتمالی قرار می دهد تا با یکدیگر تجارت کنند که این امر باعث صرفه جویی در وقت و انرژی می شود
• با کمک بازار مالی، سرمایه راکد به نیاز بازار پاسخ می دهد و باعث گردش سرمایه و افزایش بهروری می شود. برخی از افراد به پول نیاز دارند این در حالی است که برخی دیگر پول اضافی دارند و این سرمایه بیکار است.
نمونه ای از عملکرد یک بازار مالی
به عنوان مثال، آقای X، دارای 500 سهم از شرکت y می باشد. قیمت فعلی این سهم 50 دلار برای هر سهم است. اکنون به دلیل برخی فوریت ها، آقای X به بودجه نیاز دارد. او می تواند از فروش سهام خود در سهام این شرکت وجوه مورد نیاز را دریافت کند.
در این وضعیت همه چیز به عملکرد بازار بستگی دارد اگر تقاضا برای 500 سهام آقای X وجود داشته باشد بازار می تواند نقدینگی مورد نیاز X را تامین کند ولی اگر نقدینگی کافی نباشد X باید منظر سرمایه بماند یا سهام های خود را با ارزش کمتری به خریدارن ارئه دهد.
مزایای بازارهای مالی
بازارهای مالی (The advantage of financial markets) یا سرمایه سه مزیت مهم دارند که برای سرمایه گذاران، تاجران و شرکت ها دارای اهمیت فراوانی است.
• بازار مالی بستر مناسب و باز برای شرکت ها و سرمایه کافی برای تجارت و گسترش شرکت ها را فراهم می کند.
• بازار مالی سرمایه های سرگردان را به سمت خود می کشد و باعث جذب و جمع شدن سرمایه می شود.
• بازار مالی دو طرف یک معامله را در کوتاه ترین زمان ممکن و با در نظر گرفتن تمام شرایط به یک دیگر متصل می کند که این برای تجارت و اقتصاد عالی است.
معایب بازارهای مالی
محدودیت ها و اشکالات در عملکرد بازار مالی (Disadvantages of financial markets) شامل موارد زیر است.
• یکی از اهداف بازارهای مالی جذب سرمایه های سرگردان است اما عاقبت این سرمایه ها همیشه کمک به صنایع و شرکت ها نیست و برای کاهش تورم از بین می روند.
• ریسک تعریف نشده: برای فعالیت در بازار های مالی ریسک مشخصی وجود ندارد و تمام خطرات احتمالی بر عهده سرمایه گذار و تاجر است.
نتیجه
بنابراین می توان نتیجه گرفت که عملکرد بازار های مالی نقش مهمی در اقتصاد هر کشوری دارد. مبنای متفاوتی وجود دارد که بر اساس آن می توان بازار مالی را طبقه بندی کرد که شامل ماهیت، سررسید، زمان تحویل یا ساختار سازمانی است اما طبقه بندی هر چه که باشد، نقش بازار مالی همچنان یکسان و مهم است. این وسیله (بازارهای مالی) واسطه ای را فراهم می کند که پس انداز سرمایه گذاران بالقوه از طریق آن در اقتصاد به گردش در بیاید.
انواع بازارهای مالی در دنیا (Types of Financial Markets)
دسته بندی های مختلفی برای بازارهای مالی وجود دارد، بسته به سر رسید، دارایی های مالی و ساختار معاملاتی اوراق بهادار به دسته های مختلفی طبقه بندی می شوند. حال اینکه چه کسانی بخواهند خدمات مالی ارائه دهند خود بحث جدایی است.
بازار سهام (Stock Market)
این قلمرو شرکت های سهامی عام است. یک شرکت سهامی عام با انتشار سهام اقدام به افزایش سرمایه می کند.
با خرید هر سهام، خریدار، مالک سهم بخش کمی از شرکت است. به طور خلاصه، شرکت مالکیت خود را از طریق تجارت سهام توزیع می کند. به عبارت دیگر شرکتها سهام خود را لیست می کنند و توسط معامله گران و سرمایه گذاران خرید و فروش می شود به طوری که سهام بعداً در بین خریداران و فروشندگان مختلف در بازار ثانویه معامله می شود. سهام می تواند در بوس یا فرابورس (OTC) معامله شود، بیشتر معاملات سهام از طریق مبادلات تنظیم شده انجام می شود و نقش مهمی در اقتصاد به عنوان معیار سلامت دارد.
بازار اوراق قرضه (Bond Market)
بازار اوراق قرضه (Bond Market)، همچنین به عنوان بازار بدهی شناخته می شود و محل تجارت اوراق قرضه است.
(Bond Market) بازاری است که در آن سرمایه گذار برای مدت معین وام را با نرخ بهره از پیش تعیین شده می پذیرید. ممکن است شما یک اوراق قرضه را به عنوان توافق نامه بین وام دهنده و وام گیرنده در نظر بگیرید که حاوی جزئیات وام و پرداخت های آن است. اوراق قرضه توسط شرکت ها و دولت های مستقل برای تأمین مالی پروژه ها و … منتشر می شود.
به عنوان مثال برخی از دولت ها که با کسری بودجه روبرو هستند بخشی از اوارق بهادار خود را با نرخ بهره برای یک دوره مشخص در اختیار سرمایه گذاران می گذارند.
بازار پول (Money Market)
بازار پول شامل خرید و فروش حجم زیادی از محصولات بدهی بسیار کوتاه مدت، مانند ذخایر یک شبه یا اوراق تجاری است.
بازار پول به سرمایه گذاری در بدهی های بسیار کوتاه مدت اشاره دارد. در سطح عمده فروشی، معاملات گسترده بین موسسات و معامله گران را شامل می شود. در سطح خرده فروشی، شامل وجوه متقابل بازار پول است که توسط سرمایه گذاران جداگانه خریداری می شود. اکثر معاملات بازار پول، معاملات عمده فروشی است که بین موسسات مالی و شرکت ها انجام می شود.
بازار مشتقات (Derivatives Market)
همانطور که از نامش پیداست با معاملات ابزارهای مالی که از سایر دارایی ها مشتق شده است سر و کار دارد. این بازار از سطح پیچیدگی بالا برخوردار است که برای کسانی که در تجارت بی تجربه هستند، مناسب نیست. معاملاتی که تحت عنوان فارکس برای ما به عنوان ایرانی در حال حاضر در دسترس است مشتق شده از بازار فارکس است.
مشتقه بازاری است که در آن دو یا چند طرف معامله ارزش اوارق را با توجه به بازار اصلی معامله می کنند. بنابراین محصولات در بازارهای مشتقه صرفا ناشی از اوراق بهادار سایر ابزارها است. فی نفسه یک مشتق ارزشی ندارد. به جای معامله مستقیم سهام ، بازار مشتقات با قراردادهای آتی و اختیار معامله و سایر محصولات مالی پیشرفته معامله می شود. که ارزش خود را از ابزارهای اساسی مانند اوراق بهادار، کالاها، ارزها، نرخ بهره، شاخص های بازار و سهام به دست می آورد.
ارائه محصولات مختلف توسط بروکرها فارکس نیز به علت مشتق بودن بازاری است ارائه می دهند.
بازار فرابورس یا خارج از مرکز (Over The Counter Market)
بازار خارج از مرکز به مارکتی اشاره دارد که مبادلات آن بین دو طرف یک قرداد بدون واسطه انجام می شود.
بازار OTC یک بازار غیر متمرکز است به این معنی که هیچ مکان فیزیکی برای آن وجود ندارد و تمام معاملات به صورت الکترونیک انجام می شود. این بازارها دارای ابهامات بسیاری هستند زیرا از پیچیدگی ها و نتظیمات متفاوت در ارائه خدمات بین شرکت های ارائه دهند برخودار است.
بازار ارز خارجی (Foreign Exchange)
بازار تبادل ارزهای خارجی یا به اختصار فارکس که شامل خرید و فروش جفت ارزهای مختلف است را Foreign Exchange می گویند. فارکس بزرگترین بازار از نظر حجم مبادلات است و در آخرین نظر سنجی بانک تسویه حساب های بین الملی حجم مبادلات روزانه در این بازار به عدد 6.6 تریلیون دلار اعلام شد.
بازار کالا (Commodity Market)
بازار کالا که به تجارت محصولات اولیه می پردازد. این بازار یا فیزیکی یا مجازی است. نمونه آن هیات تجاری شیکاگو CBOT است که یک قرن قدمت دارد.
در این نوع بازار، کالاها به کالاهای نرم و سخت طبقه بندی می شوند. سخت شامل منابع طبیعی مانند طلا و نفت است و کالاهای نرم در برگیرند محصولات کشاورزی مثل گندم، شکر، قهوه و غیره هستند.
ارزهای رمزنگاری شده (Cryptocurrency Markets)
اقتصاد دنیا در چند سال گذشته شاهد ظهور رمز ارزها به عنوان بخش جدیدی از بازار ها بوده است. این دارایی ها به صورت غیر متمرکز و برپایه فناوری بلاک چین هستند.
ویژگی بارز ارزهای رمزنگاری شده این است که عموماً توسط هیچ مرجع مرکزی صادر نمی شوند و از لحاظ نظری آنها را از دخالت یا دستکاری دولت ها مصون می دارد.
انواع تقسیم بندی بازارهای مالی
1⃣ برحسب سررسید حق مالی
در این دسته بندی، بازارها به دو دسته ی بازار پول و بازار سرمایه تقسیم میشوند.
الف) بازار پول:
بازاری که سررسید اوراق در آن کمتر از یک سال بوده و اوراقی مانند اوراق تجاری و اوراق خزانه در آن معامله میشوند.
به این بازار، بازار معامله گری نیز گفته میشود.
ب) بازار سرمایه:
بازاری که اوراق با سررسید بیشتر از یک سال در آن معامله میشود مانند سهام و اوراق قرضه بلندمدت.
▪️بر حسب حق مالی
▪️براساس مرحله انتشار
▪️براساس واگذاری فوری یا واگذاری آتی
▪️براساس ساختار سازمانی
انواع تقسیم بندی بازارهای مالی
2⃣ بر حسب حق مالی
در این دسته بندی، بازارها به دو نوع بازار بدهی و بازار سهام تقسیم میشوند.
الف) بازار بدهی:
مانند اوراق قرضه، دارندگان این اوراق نیز ادعای مالکیت شرکت را ندارند. آن¬ها از شرکت طلبکار بوده و خواهان دریافت مبلغ ثابتی به صورت سود میباشند.
ب) بازار سهام:
دارندگان سهام، ادعای حق مالکیت نسبت به شرکت را دارند.
▪️براساس مرحله انتشار
▪️براساس واگذاری فوری یا واگذاری آتی
▪️براساس ساختار سازمانی
برگرفته از جزوه مدیریت مالی ویژه ی ارشد دکتری
استاد سید امیر صفوی
انواع تقسیم بندی بازارهای مالی
3⃣ براساس مرحله انتشار
الف) بازار اولیه:
بازاری است که در آن اوراق برای اولین بار عرضه شده و شرکتها تشکیل سرمایه میدهند.
ب) بازار ثانویه:
بازاری است که در آن اوراق منتشر شده قبلی، دوباره مورد معامله قرار میگیرد.
از جمله وظایف بازار ثانویه: ایجاد نقدشوندگی برای اوراق، ایجاد زمینه برای گسترش مالکیت شرکتها و در آخر این که در این بازار تعیین قیمت اوراق بهادار انجام شده و این قیمت است که میزان کارایی و عملکرد مدیریت شرکت را نشان میدهد.
براساس واگذاری فوری یا واگذاری آتی
براساس ساختار سازمانی
برگرفته از جزوه مدیریت مالی ویژه ی ارشد دکتری
دکتر سید امیر صفوی
آرمان پرداز خبره
شرکت آرمان پرداز خبره بیش از 15سال سابقه فعالیت در زمینه حسابداری و حسابرسی و خدمات مشاوره مالی و مالیاتی
عضویت در خبر نامه
مشاور مالیاتی معتبر را بشناسید
اهمیت مشاور مالیاتی
چگونه مشاور مالیاتی برتر را پیدا کنیم
همه چیز درباره مشاور مالیاتی
مشاور مالیاتی متناسب با ابعاد شرکت
شرح وظایف و اختیارات مشاور مالیاتی
انواع هزینه ها در حسابداری
مدارک مثبته
مشاور مالیاتی کیست ؟
اهمیت مشاوره مالیاتی
مقاله های مرتبط
مشاور مالیاتی معتبر را بشناسید
در این نوشته برای شما توضیح می دهیم که چگونه یک مشاور مالیاتی معتبر را بشناسید و به او اعتماد کنیم. در پایان اعتماد شما
اهمیت مشاور مالیاتی
اهمیت مشاور مالیاتی در این نوشته میخواهیم به اختصار در خصوص اهمیت مشاور مالیاتی به قلم کارشناس آرمان پرداز خبره بپردازیم. کسب و کار و
چگونه مشاور مالیاتی برتر را پیدا کنیم
در این نوشته می خواهیم به نوشته آرمان پرداز خبره راه های دستیابی به مشاور مالیاتی برتر و به توضیح اینکه چگونه مشاور مالیاتی برتر
همه چیز درباره مشاور مالیاتی
همه چیز درباره مشاور مالیاتی در این مقاله میخواهیم به تمام ابعاد و همه چیز درباره مشاور مالیاتی و یا وکیل مالیاتی پرداخته و با
مشاور مالیاتی متناسب با ابعاد شرکت
در این نوشته می خواهیم در مورد نکاتی در خصوص انتخاب مشاور مالیاتی متناسب با ابعاد شرکت و نحوه انتخاب کارشناس حسابداری بپردازیم. تا پایان
شرح وظایف و اختیارات مشاور مالیاتی
در این نوشته میخواهیم به شرح وظایف و اختیارات مشاور مالیاتی در سازمان امور مالیاتی بپردازیم. جهت هرگونه سوال در خصوص مشاور مالیاتی با ما
دوره های ویژه در مرکز مالی ایران
مرکز مالی ایران سازمانی پیشرو است که با هدف توسعه آموزش در بازار سرمایه ایران، ایجاد شبکهای از دانش و ارائه آموزشهای پیشرفته و خدمات حرفهای در بازارهای مالی با ترکیب سهامداری بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس انرژی ایران، بورس کالای ایران و شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه در سال 1387 فعالیت خود را آغاز نموده و به یاری خداوند منان توفیق آن را داشته که با دریافت مجوزهای آموزشی مختلف از نهادهای مربوطه از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار، سازمان مدیریت و برنامهریزی، پژوهشکده بیمه و سازمان آموزش فنی و حرفهای کشور به عنوان بازوی آموزشی بازار سرمایه نقش موثری را در این حوزه ایفا نماید.
فروشگاه
برخی محصولات که دسترسی به آنها سخت و گاها بسیار زمانبر است؛ مانند منابع آزمونهای داخلی و بینالمللی، کتابهای منبع تدریس اساتید در دورههای آموزشی و محصولات مرتبط برای کسب دانش در بازار سرمایه را میتوانید به راحتی از قسمت فروشگاه تهیه نمایید.
فیلمهای آموزشی
برای افرادی که زمان لازم برای حضور در دورههای آموزشی را ندارند، ظرفیتی در مرکز مالی ایران به عنوان بستههای آموزشی به صورت پلتفرم ویدیویی فراهم گردیده است تا دانشپذیران امکان مشاهده ویدیوهای آموزشی در زمان دلخواه را داشته باشند.
سهامداران
شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سهامی عام) وفق قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، مصوب آذر ماه ۱۳۸۴ تاسیس شده و به انجام امور پس از معاملات بازارهای بورس یا خارج از بورس میپردازد. امور مربوط به ثبت، نگهداری، انتقال، مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه معاملات بر عهده این شرکت قرار گرفته است. این شرکت از طریق افزایش کارایی پایاپای و تسویه معاملات و کاهش هزینههای معاملاتی، کاهش ریسک جعل، سرقت و مفقودی اوراق بهادار نقش شایانی را در کارآمدی اوراق بهادار ایفا میکند.
شرکت بورس کالای ایران (سهامی عام) به موجب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، مصوب آذر ماه 1384 در سال 1391 تاسیس شده و فعالیت عملیاتی خود را در زمینه انجام معاملات نقدی، قرارداد سلف موازی استاندارد، قراردادهای آتی و اختیار معامله و به منظور مرتفع سازی نیازهایی چون خرید و فروش منابع انرژی، تامین مالی برای تولیدکنندگان و تامین منابع انرژی برای توزیع کنندگان و مصرف کنندگان آغاز کرده است.
شرکت فرابورس ایران (سهامی عام) نیز با هدف گسترش بازار اوراق بهادار و تنوع بخشی به داراییهای مالی منتشره دسته بندی بازارهای مالی و مورد مبادله در بازار سرمایه در سال 1387و به موجب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، مصوب آذر ماه 1384 تاسیس شد. مدل ایجاد فرابورس، الهام گرفته از برخی بورسهای پیشرفته، بورسهایی با ساختار مشابه و نیز تجربیات موجود در حوزه بورس اوراق بهادار تهران است. مهمترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه به حساب میآید که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریعتر به بازار را دارند، است؛ لذا رویههای پذیرش شرکتها و تنوع شرایط پذیرش به گونهای است که شرکتها با احراز حداقل شرایط و در سریعترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکتهای پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند.
دیدگاه شما