اختیار معامله جواهر بازار سرمایه
موجب ایجاد صف های خرید و فروشی شده که منجربه به دام افتادن نقدینگی افراد در سهم ها می شود.
اما بازار بورس ایران روی دیگری نیز دارد که کمتر مورد توجه قرار گرفته و از دید بسیاری از سرمایه گذاران همچنان پنهان مانده است
از این رو میتوان نام جواهر بازار سرمایه را بر آن گذاشت.
بازار اختیار معامله :
این بازار دو طرفه و بدون محدودی دامنه نوسان امکان کسب سود از صعود و نزول سهام را برای سرمایه گذاران خود فراهم میکند .
علاوه بر این سهامداران فعال در این بازار میتوانند با به کار بردن استراتژی هایی خاص در کنار خرید همزمان سهم
از دارایی خود در مقابل نوسانات منفی بازار حمایت کنند.
برای آشنایی بیشتر با این بازار جذاب در ادامه مقاله با شما خواهیم بود.
اختیار معامله نوعی از اوراق مشتقه است :
یکی از پرکاربرد ترین انواع اوراق مشتقه اوراق اختیارهای معامله است.
اوراق مشتقه یکی از انواع اوراق بهادار است که ارزش آن وابسته به ارزش یک دارایی پایه یا گروهی از دارایی‌هاییست
که از دارایی پایه مشتق میشنود.
در واقع مشتقه قراردادی بر اساس دارایی پایه است که ارزش آن با توجه به قیمت و نوسانات قیمتی دارایی پایه مشخص میشود
که در بازار سرمایه از آن برای کاهش یا انتقال ریسک سرمایه گذاری و افزایش قدرت نقدشوندگی و برنامه‌ریزی‌های بلند مدت
اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد حق (نه الزام و تعهد) دارد
که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.
چنانکه از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و
الزامی ندارد و در صورت صرف نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست میدهد.
از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است .برای جلوگیری از امتناع فرو شنده اوراق
از انجام قرارداد، فرو شنده ضمن قرارداد متعهد می شود مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد
و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند.
انواع معاملات اختیار معامله :
به طور کلی 2 نوع قرارداد اختیار معامله وجود دارد:
مهمترین نکته در این نوع قرار داد ها کلمه “اختیار” می باشد.
یک اختیار خرید در واقع این حق (و نه الزام) را به دارنده آن میدهد،که دارایی موضوع قرارداد را با قیمتی معین و
در تاریخی مشخص (یا قبل از آن)، خریداری نماید.
به همین ترتیب، یک اختیار فروش به دارنده آن این حق را میدهد، که دارایی موضوع قرارداد را با قیمتی معین و
در تاریخی مشخص( و یا قبل از آن) بفروشد.
بندها و ویژگی‌های قرارداد اختیار معامله چیست؟
توجه داشته باشید که اختیار معامله یا آپشن ، سهم نیست بلکه قرارداد است و تمام ویژگی های یک قرارداد
که مابین 2 نفر بسته می شود را داراست.
وقتی با کسی قراردادی می‌بندید، قراردادتان چند بند دارد. آن بندها ویژگی‌های قرارداد بین شما دو نفر را مشخص میکند.
هر قرارداد آپشنی ۳ بند (سه ویژگی) اصلی دارد:
تاریخی که یک قرارداد اختیار معامله در آن به پایان میرسد و طرفین در این تاریخ باید بر اساس تعهداتشان بازارهای دوطرفه (مشتقه) به وظایف خود
حجمی از دارایی پایه که طی یک قرارداد باید تحویل داده شو .به عبارت دیگر، مقدار استاندارد شده دارایی پایه را به اصطلاح
اندازه قرارداد گویند.
قیمتی که در قرارداد مشخص شده تا درموقع سررسید معامله بر مبنای آن انجام شود.
تفاوتی ندارد که قرارد شما از نوع «اختیارِ خرید (Call Option) یا اختیارِ فروش (Put Option) باشد در هر صورت این ۳ بند را
اختیار فروش یا (Put Option) :
اگر نوع قرارداد مابین ما «اختیارِ فروش» باشد، متن قراردادمان می‌تواند اینطور باشد:
بسم الله رحمن رحیم
قرارداد اختیار فروش
اینجانب، آقای ……، بعنوان عرضه کننده این قرارداد، به آقا/خانم ….. اختیارِ فروختن فلان دارایی
(سهم خودرو،زعفران، پسته، گوجه، سهام یک شرکت، اتومبیل، خانه)
به اینجانب، در تاریخ …. به تعداد …. و به قیمت …..را می‌دهم.
امضا و اثر انگشت
در تاریخ سررسید قرارداد، شما اختیار دارید آن تعداد دارایی را به آن قیمت،به من بفروشید (یا نفروشید)،
اگر بخواهید بفروشید، طبق قرارداد من «مجبورم» بخرم!
اختیار خرید یا (Call Option) :
حالا اگر نوع قرارداد مابین ما «اختیارِ خرید» باشد، متن قراردادمان می‌تواند اینطور باشد:
بسم الله رحمن رحیم
قرارداد اختیار خرید
اینجانب آقای ……، بعنوان عرضه کننده این قرارداد، به آقا/خانم ….. اختیارِ خریدن فلان دارایی
(سهم خودرو،زعفران، پسته، گوجه، سهام یک شرکت، ماشین، خانه)
از اینجانب، در تاریخ …. به تعداد ….. و به قیمت …. را می‌دهم.
امضا و اثر انگشت
در تاریخ سررسید قرارداد، شما اختیار دارید آن تعداد دارایی را از من، به آن قیمت بخرید یا نخرید،
اگر بخواهید بخرید طبق قرارداد من «مجبورم» به شما بفروشم!
اختیار معامله قراردادی به سود هر دو طرف!!
خب حالا ممکن است پیش خودتان فکر کنید چرا من باید چنین قرارداد بد و جانبدارانه‌ای به شما عرضه کنم؟
چرا آنرا به شما پیشنهاد می‌دهم؟ این قرارداد که کاملا به ضرر من است!
توجه داشته باشید برای اینکه بتوانید چنین قراردادی را با من ببندید باید مقداری پول به من بدهید.
این پول، هزینه ایست که برای بستن قرارداد پرداخت میکنید که بر اساس عرضه و تقاضا در بازار مشخص میشود،
هر کس حاضر باشد وجه بیشتری بابت بستن قرارداد بپردازد، طبیعتاً قرارداد با او بسته خواهد شد .
به قیمت یا هزینه بستن قرارداد، که خریدار به فروشنده پرداخت میکند صرف یا وجه پرمیوم قرارداد میگویند.
توجه داشته باشید که متن قرارداد بالا صرفا مثالی بود برای واضح تر شدن موضوع و در معاملات آنلاین شما نیازی به پر کردن
متنی شبیه به متن های قرارداد بالا ندارید بلکه خرید و فروش قرارداد ها شبیه به خرید و فروش سهام در تابلو انجام میشود
البته بدون دامنه نوسان!
برای روشن تر شدن موضوع مثال واقعی زیر را با هم بررسی میکینم.
قرارداد اختیار خریدی با مشخصات زیر عرضه شود:
نوع قرارداد: اختیار خرید
دارایی پایه: سهم فولاد
اندازه قرارداد: 1000 عدد
قیمت اعمال: 3000 تومان
تاریخ اعمال یا سررسید: 29 اسفند 99
اگر شما پیش بینی کنید که در تاریخ سررسید قیمت دارای پایه از 3000 تومان بیشتر باشد مثلا به 4000 تومان برسد
میتوانید با پرداخت مبلغی که به آن پرمیوم میگویند به عنوان خریدار وارد این قرارداد شده و در تاریخ سررسید
از حق اعمال خود استفاده کنید و هر برگه سهم فولاد را با پرداخت 3000 تومان به فروشنده از او بخرید و در بازار 4000 تومان
در صورتی هم که بازار خلاف جهت پیش بینی شما پیش رفت این اختیار را دارید که قرارداد را اعمال نکنید در این صورت
شما فقط مبلغی که برای خرید قرارداد در ابتدا پرداخت کرده بودید را از دست میدهید که بسیار ناچیز است.
خـلاصـه:
در این مقاله با مفاهیم اولیه اختیار معامله آشنا شدیم و دانستیم که اختیار معامله یکی از انواع اوراق مشتقه است
و قراردادیست که خریدار آن با پرداخت مبلغی(وجه پرمیوم) به فروشنده ، حق خرید (در اختیار خرید) یا فروش (در اختیار فروش)
دارایی پایه با قیمت اعمال در تاریخ سررسید را بدست خواهد آورد.
در مقاله بعدی در ارتباط با مفاهیم اساسی اختیار خرید و اختیار فروش صحبت خواهیم کرد و تفاوت این دو نوع قرارداد را
بیشتر مورد بررسی قرار خواهیم داد.
چنانچه قصد فعالیت در بازار آپشن را دارید، اولین قدم آموزش دریافت کد معاملاتی آپشن میباشد.
بازار آتی چیست؟
بازار آتی یک مرکز مالی برای انجام قراردادهای آتی استاندارد است که شامل توافق‌نامه‌ای قانونی با حدومرز مشخص است و هنگام امضای قرارداد برای خرید یا فروش یک کالای اقتصادی در آینده باقیمت توافق شده، ایجاد شده است.
کالای تحویلی در قرارداد آتی باید دارای استاندارد کیفیت و کمیت بوده و زمان و مکان تحویل آن نیز مشخص باشد. تنها متغیر در معاملات آینده در بازار آتی قیمت است که در مرحله معامله برآورد میشود. درواقع منظور از معاملات آتی، پوشاندن ریسک سرمایه‌گذاری است و این ابزار در بورس کالا مورداستفاده قرار میگیرد. استفاده از معاملات آینده، می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای جذب نقدینگی محسوب شود و با قرار گرفتن معامله‌گران و بازارسازان در کنار معاملات آتی، چرخه بورس برای پذیرایی از سرمایه‌های سرگردان تکمیل میشود.
قرارداد آتی چیست ؟
قرارداد آتی، قراردادی است که در آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند مقدار معینی از کالای مشخصی را باکیفیت و قیمت معلوم، در زمان و مکان مشخص معامله نمایند.
به بیان ساده، منظور از قرارداد آتی این است که در زمان حال ما اقدام به خرید کالایی می‌کنیم؛ اما تصمیم نداریم که همین الان کالا را تحویل بگیریم و درواقع می‌خواهیم چند ماه بعد کالا را تحویل گرفته و پول آن را پرداخت کنیم؛ بنابراین به قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و باقیمت مشخصی خریداری کنیم، اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت بگیرد، قرارداد آتی میگویند. در این قرارداد طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ مشخصی در آینده هستند و برای تضمین انجام تعهد، باید خریدار و فروشنده هرکدام مبلغی را نزد شخص امینی (بورس کالا) قرار دهند.
جالب است بدانید که قرارداد آتی قراردادی دوطرفه است و می‌توانیم بدون در اختیار داشتن کالا، همین الان کالا با مشخصات معین را بفروشیم و در آینده (پس از چند ماه) آن را باقیمتی که اکنون توافق کردیم، تحویل دهیم و پول آن را دریافت کنیم. این نوع معامله برای کسانی که قصد دارند ریسک خود را کم کنند، مثل کشاورزان و تولیدکنندگان مواد غذایی بسیار مناسب است. کشاورز می‌خواهد مطمئن شود در فصل برداشت محصول از نوسان قیمت در امان باشد و کارخانه هم برای برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی نیاز دارد مقدار و قیمت خریدهای آینده خود را مشخص کند؛ پس با این مثال اهمیت کنترل نوسان و میزان ریسک در معاملات آتی تا حدودی مشخص میشود.
چرا بازار آتی یکی از پرطرفدارین بازارها در بین معامله گران بورس های دنیاست؟
بازار آتی به دلیل اینکه منافع خریدار و فروشنده کالا را تأمین کرده و فرصت کسب سود را برای نوسان‌گیران نیز فراهم میکند، در جهان طرفداران زیادی دارد. به عبارتی فعالان این بازار به سه دسته تقسیم می‌شوند:
۱. خریداران کالا: اشخاصی که به کالایی (مثلاً زعفران، زیره، پسته و …) در آینده نیاز دارند، امروز در بازار آتی باقیمت معین پیش‌خرید می‌کنند.
۲. فروشندگان کالا: اشخاصی که قصد دارند در آینده کالای خود (زعفران، زیره، پسته و …) را بفروش برسانند، امروز میتوانند به قیمت معین برای ماه دلخواه در آینده پیش‌فروش کنند.
۳. نوسانگیرها: اشخاصی که قصد خرید و فروش فیزیکی اصل کالا (زعفران، زیره، پسته و …) را ندارند، بلکه می‌خواهند با پیش‌بینی درست روند قیمت کالا، سود سرشاری به دست آورند.
بازار آتی به رونق اقتصادی کمک شایانی میکند؛ زیرا از یک‌سو تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان میتوانند ریسک خود را کاهش دهند و از سوی دیگر، کسانی که تمایل دارند سودهای کلان با ریسک بالا کسب نمایند میتوانند با معاملات قانونی و مطمئن به هدف خود دست یابند.
ویژگی های بازار آتی چیست؟
استقبال چشمگیر از این بازار به دلیل ویژگی‌ها و منافع بسیار زیادی است که می‌تواند سود کلانی را نصیب فعالان این بازار کند. از این منافع میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- معافیت مالیاتی
• تخصیص سود بانکی به مبلغی که در حساب در اختیار مشتری موجود است
• امکان برداشت یک‌روزه موجودی از حساب
• کارمزدهای بسیار پایین
• امکان خرید و فروش نامحدود در هر روز معاملاتی
• واریز روزانه سود و زیان به‌حساب مشتری
• و …
در ادامه به‌تمامی منافع و ریسک‌های این بازار می‌پردازیم. ابتدا به معرفی دو مزیت مهم قراردادهای آتی اشاره می‌کنیم که ماهیت این بازار را شکل می‌دهند:
۱. وجود اهرم در معاملات: یعنی می‌توانیم با چندین برابر پول خود در بازار آتی کالا معامله کنیم.
۲. دوطرفه بودن بازار: یعنی هم از بالا رفتن قیمت میتوان سود کرد و هم از افت قیمتها.
برای روشن بازارهای دوطرفه (مشتقه) شدن این دو مزیت به توضیحات ارائه‌شده، دقت فرمایید:
اهرم مالی بازار آتی چیست و چرا این اهرم برای بورس بازان جذاب است؟
از اهرم مالی بازار آتی در مواقعی استفاده میشود که می‌خواهیم با واردکردن نیرویی کوچک، نتیجه‌ای بسیار بزرگ‌تر به دست آوریم. افراد با هوش مالی بالا همواره به دنبال یافتن فرصت‌های سرمایه‌گذاری با قابلیت اهرمی هستند. اهرم می‌تواند با تغییر در زمان، نتیجه نهایی، مواد اولیه و یا سرمایه اولیه، به سرمایه‌گذاران فرصت ثروتمند شدن بدهد؛ اما فراموش نکنید که استفاده اشتباه از وضعیت‌های اهرمی می‌تواند منجر به شکست‌های سنگین مالی شود، لذا افرادی با درجه ریسک‌پذیری بالاتر و هوش و دانش بالا همواره به دنبال سرمایه‌گذاری‌های با اهرم بالاتر هستند.
به‌عنوان‌مثال، با اهرم مالی بازار آتی قادر هستید با در اختیار داشتن مبلغ ده کیلوگرم زیره سبز، بر روی ۱۰۰ کیلوگرم زیره سبز سرمایه‌گذاری کنید و سود ۱۰ برابری و یا زیان ۱۰ برابری به‌حساب شما منظور گردد.
دوطرفه بودن بازار آتی به چه معناست؟
در بازار فیزیکی (نقدی) افراد وقتی (زیره، زعفران، پسته و …) را خریداری می‌کنند، این انتظار را دارند بازارهای دوطرفه (مشتقه) که قیمت افزایش یابد تا آنها با فروش در قیمت بالاتر سود کسب کنند؛ یعنی معامله‌گران فقط زمانی میتوانند از بازار سود کسب کنند که قیمتها رشد کند. ولی زمانی که قیمت کالاهای ذکرشده در حال کاهش است عملاً نمی‌توانند انتظار سود داشته باشند؛ بلکه فقط میتوانند در صورت دارا بودن کالاها با فروش آن از ضرر یا افزایش آن جلوگیری کنند.
برخلاف بازار نقدی در معاملات آتی کالا، افراد میتوانند هم در جهت افزایش قیمت و هم در جهت کاهش قیمت سود کسب کنند؛ یعنی وقتی قیمت افزایش می‌یابد افراد در قیمت پایین خرید خود را انجام داده و در قیمت بالاتر آن را به فروش می‌رسانند. از طرفی وقتی سرمایه‌گذاران پیش‌بینی می‌کنند که قیمتها کاهش خواهد یافت، در قیمت بالاتر اقدام به پیش‌فروش کالا کرده و پس از کاهش قیمتها اقدام به خرید همان مقدار مدنظر می‌کنند و از اختلاف بین فروش و خرید منفعت کسب می‌کنند.
این امر موجب میشود که بدون توجه به شرایط اقتصادی شما بتوانید با تشخیص درست جهت بازار از حرکت قیمتها در هر طرف کسب سود کنید.
محصولات مورد معامله در بازار آتی چیست؟
ابزارهای مشتقه (ازجمله قراردادهای آتی) ابزاری هستند که قیمت و ارزش آنها از یک نوع دارایی که اصطلاحاً به آن “دارایی پایه” میگویند، مشتق میشود. معمولاً در بورس‌های کالایی دنیا، دارایی‌های مختلفی ازجمله محصولات کشاورزی، انواع فلزات، انواع فراورده‌های نفتی و سایر محصولات به‌عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی مطرح می‌گردند.
در حال حاضر در بورس کالای ایران محصول زیره سبز، زعفران و پسته در قالب قرارداد آتی معامله میشود. این در حالی است که در آینده با ایجاد شرایط مطلوب محصولات دیگر نیز میتوانند در بازار آتی معامله شوند. درصورتیکه دارایی موردنظر در قرارداد، کالا باشد، لازم است که شرایط قابل‌قبول کالا توسط بورس تعیین شود. دلیل این امر آن است که کالاهای مختلف با شرایط کمی و کیفی متفاوت ممکن است در بازار موجود باشد.
فیلم آموزشی اختیار معامله در بورس تهران با وحید زارع
قبل از اینکه به توضیح اختیار معامله بپردازیم اجازه دهید مروری اجمالی به انواع معاملات داشته باشیم تا بتوانید درک صحیح تری از اختیار معامله بدست آورید. در بازارهای مالی روش های متفاوتی برای دادستد کالا یا سهام وجود دارد که در زیر به مرور مهم ترین آنها می پردازیم.
انواع معاملات از نگاه کلی
معاملات نقدی : تحویل پول و کالا در لحظه معامله
معاملات سلف : تحویل پول در لحظه معامله و تحویل کالا در آینده
معاملات نسیه : تحویل کالا در لحظه معامله و تحویل پول در آینده
قراداد آتی (فیوچرز) : نوعی از ابزار مشتقه و قراردادی برای انجام یک معامله در آینده است. در این نوع قرارداد فروشنده و خریدار تعهد می‌دهند که مقدار مشخصی از یک دارایی را در زمان سررسید قرارداد با یک قیمت مشخص شده معامله کنند. لذا، خریدار و فروشنده خودشان را در برابر نوسان‌های قیمتی پوشش ریسک می کنند. مثلا یک نوع قرارداد آتی می‌تواند بین یک شرکت سد سازی و کارخانه تولید سیمان باشد که هر دو متعهد می‌شوند مقدار مشخصی از سیمان را با قیمت مشخصی در زمان مشخصی معامله کنند.
قرارداد های فوروارد : مانند قرارداد آتی هست ولی بصورت غیر رسمی و خارج از بورس انجام می شود. این بازارها به صورت شبکه‌ای مبتنی بر ارتباطات تلفنی و رایانه‌ای هستند که معامله‌گرانی را به همدیگر مرتبط می‌سازند. و وجود ریسک نکول (نقض و عدم پایبدی به قرار داد) باعث ایجاد تفاوت بین قرارداد فوروارد و فیوچرز میشود .
اختیار معامله چیست؟
همانند قرار داد فیوچرز و فوروارد است یعنی از جمله قرارداد هایی به شمار می رود که یک طرف قرارداد در یک بازه زمانی مشخص و در قیمتی معین متعهد به فروش دارایی پایه به طرف دیگر می باشد. ولی تفاوت هایی وجود دارد که اصلی ترین تفاوت مسئله تعهد است. در قرارداد آتی طرفین قرارداد تعهد دارند که قرارداد را اجرا نمایند اما در قرارداد اختیار معامله، (همانطور که از اسمش پیداست) تنها یک طرف قرارداد متعهد به انجام بازارهای دوطرفه (مشتقه) آن است و طرف دیگر دارای اختیار جهت اجرا یا عدم اجرای قرارداد می باشد.
پس در قرارداد اختیار معامله خریدار هیچگونه تعهد و الزامی در برابر اجرای قرارداد ندارد و در صورتی که او از اجرای قرارداد منصرف شود، تنها مبلغی را که در ازای این حق، پرداخت کرده را از دست میدهد اما فروشنده در صورت تمایل بازارهای دوطرفه (مشتقه) خریدار، به اجبار باید قرارداد را اجرا کند.
در اختیار معامله (که در خارج از خاک ایران با نام آپشن (option) شناخته می شود) یا قرارداد های این مدلی در حقیقت داریم از معاملات در آینده حرف میزنیم یعنی یک کالا با قیمت مشخص و با کیفیت مشخص و در زمان مشخص در آینده معامله میشود.
این نوع بازارها دو طرفه هستند یعنی شما علاوه بر اینکه می توانید سهامی را بخرید و از رشد قیمت آن سود کنید می توانید سهامی را بفروشند و از کاهش قیمت آن نیز متنفع شوید. همچنین دارای اهرم هستند یعنی چند برابر سرمایه خود می توانید معامله کنید و قرار نیست کل سرمایه خود را درگیر معامله کنید
تصویری از محیط معامله گری اختیار معامله سهام در بورس تهران
بازار اختیار معامله بازار جدید و بسیار پرسود است که بدلیل داشتنن محاسبات فراوان و عمق کم بازار از طرف کارشناسان بورس مورد توجه قرار نگرفته است. بازار اختیار معامله توسط شرکت های بزرگ سرمایه گذاری برای پوشش ریسک خرید سهام مورد استفاده قرار میگیرد.
درحال حاضر بازار اختیار معامله بازار نوپایی است که در صورتی که جزو اولین نفراتی باشید که این بازار را می آموزید، قطعا جزو موفق ترین افراد در این بازار خواهید بود.
جذابیت اصلی در قراردادهای اختیار معامله وجود اهرم است که خریدار با مبلغ کمی می تواند صاحب قرارداد شود. (که معمولا 10 درصد ارزش کالاست) این مبلغ به عنوان وجه الضمان یا صرف (پرمیوم) به فروشنده قرارداد پرداخته میشود و فروشنده نیز ملزم به انجام تعهد بر اساس قرار داد می باشد. خریدار می تواند به تعهد خرید خود پاینبد نباشد و پیش از موعد قرارداد خود را بفروشند (نوسانگیری یا سفته بازی کند) یا قرارداد خود را تا موعود تحویل نگه دارد و کالا یا سهام را به قیمت قرارداد دریافت کند.
مزایای اختیار معامله را چیست؟
◾ صرفه جویی در هزینه به علت وجود اهرم معاملاتی
◾ دو طرفه بودن معاملات
◾ کاهش ریسک بورس (در صورت استفاده درست)
◾ افزایش بازدهی در سرمایه گذاری
◾ وجود استراتژی های متنوع
◾ خبری از صف خرید و فروش نیست
◾ بیمه سهام
معایب و مزایای استفاده از ابزار فروش استقراضی در بازار سهام
بازارها برای بقا نیازمند مشتریان و مخاطبان وفادار هستند و چنانچه منافع مشتریان یک بازار تامین نشود بی‌شک درصدد حذف آن از اهداف خود برخواهند آمد. بازارهای مالی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و اگر ابزار مناسب برای بهره‌گیری از ظرفیت یک بازار مالی در اختیار معامله‌گران قرار نگیرد، به دنبال خروج از آن خواهند بود.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، بازار سرمایه طی ماه‌های گذشته پس از رشدی سریع و حبابی، اصلاحی فرسایشی را تجربه کرد. در این شرایط ضعف زیرساخت‌ها و عدم توسعه نهادی و ابزاری این بازار بیش از هر زمان دیگر خود را نشان داد. در این میان تصمیماتی مقطعی همچون تزریق پول، ایجاد دامنه نوسان نامتقارن، تغییر در زمان پیش‌گشایش، حذف نوسانگیری روزانه و مانند اینها، نتیجه‌ای جز دامن زدن به بحران سقوط بورس و تشدید خروج پول از بازار سرمایه در پی نداشت. ضمن اینکه ابزارهای تحلیل از جمله تحلیل تکنیکال نیز به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای قابل اتکا در بازارهای مالی در دوران صعود و نزول بورس رنگ باخت و بی‌اثر واقع شد. در حالی که اجرای فروش استقراضی نه تنها در دوره ریزش بازار به آسانی و بدون صرف منابع می‌توانست رسیدن به تعادل و تغییر روند را در بازار رقم بزند، بلکه در دوران رشد سریع شاخص نیز می‌توانست از ایجاد حباب در بازار جلوگیری کند.
اما اینکه چرا فروش استقراضی یا همان ابزار ایجاد بازار دوطرفه که جذابیت دائمی را برای فعالان بازارهای مالی در سراسر دنیا به همراه دارد با وجود رفع موانع فقهی کنار گذاشته شده است؟
معامله‌گران؛ پای ثابت رفت و برگشت بازارها
بازارهای مالی در دنیا در صعود و نزول همواره هوای فعالان خود را دارند؛ به طوری که نه تنها در افزایش قیمت، بلکه در کاهش قیمت نیز به معامله‌گران سود می‌رسانند. به این صورت که در روند نزولی بدون اینکه سهمی در اختیار داشته باشند آن را به فروش می‌رسانند، اما متعهد می‌شوند در آینده آن سهم را خریداری کرده و به تعهد خود عمل کنند و از این طریق به میزان کاهش قیمت از معامله کسب سود می‌کنند.
اما این ابزار با وجود تجربه طولانی در بازارهای مالی دنیا به دلیل نقض قوانین بیع و عدم امکان فروش مالی که در اختیار متبایعین (طرفین قرارداد) نیست، از همان ابتدای مطرح شدن در سازمان بورس با مخالفت کمیته فقهی این سازمان مواجه شد و واحد تحقیق و توسعه سازمان را به صرافت راهکاری برای تامین نظر این کمیته انداخت.
بد و خوب فروش استقراضی
همایون دارابی، فعال بازار بازارهای دوطرفه (مشتقه) سرمایه درخصوص ابزار فروش استقراضی و اجرای آن در بازار سرمایه کشور گفت: معاملات استقراضی یکی از روش‌های معاملاتی است که در آن سرمایه‌گذار با امید به بهره‌مندی از روند کاهشی آتی بازار اقدام به قرض گرفتن و فروش دارایی کرده و پس از افت قیمت، مجددا دارایی را خریده و به قرض‌دهنده بازمی‌گرداند. پس از تامین نظر کمیته فقهی سازمان بورس اجرای این ابزار و دیگر ابزارهای مشتقه در بازار سرمایه اجازه شرعی دریافت کرد و قابل اجرا شد.
وی درخصوص دلایل اجرایی نشدن این ابزار پس از تایید کمیته فقهی خاطرنشان کرد: مشکلات موجود در اجرای این ابزار در بورس کشور به چند دلیل کلی بازمی‌گردد؛ نخست اینکه همواره محدودیت‌ها و کمبودهای نرم‌افزاری چه در اجرای معاملات و چه در ثبت آنها در صورت‌های مالی فعالان حقیقی و حقوقی بازار وجود دارد.چراکه در حال حاضر این نرم‌افزارها تنها در اختیار یک شرکت خدمات کامپیوتری خارجی است و در دسترس همگان نیست.
این فعال بازار سرمایه وجود برخی محدودیت‌های داخلی را دلیل دیگر اجرا نشدن ابزار فروش استقراضی عنوان کرد و گفت: مشکل بزرگ‌تر عدم روان بودن معاملات در بورس تهران به دلیل وجود دامنه نوسان و حجم مبنا است که ریسک انجام این معاملات را تشدید میکند. به عنوان مثال اگر فروشنده اوراق استقراضی بتواند هر لحظه دارایی خریداری‌شده و موقعیت آن را ببیند، باز هم ممکن است به دلیل تشکیل صف خرید و سفارش باز خود در پوزیشن فروش متحمل زیان شدید شود.
زیان نامحدود در کمین ناشران
دارابی معایب اجرای معاملات فروش استقراضی را محدود به این دو دلیل ندانست و اظهار کرد: مشکل سوم این است که در مورد معاملات آپشن سود ناشر این اوراق محدود ولی زیانش نامحدود است؛ مانند حالتی که در Short Squeezeها (فشار پوزیشن استقراضی) دیده شد و زیان‌های چند میلیارد دلاری برای معامله‌گران محقق شد.
وی وجود چالش استفاده از ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی را محدود به ایران ندانست و یادآور شد: در سطح بین‌الملل نیز استفاده از این ابزارها با چالش‌های جدی مواجه است. رفتار اخیر شورت اسکوئیزرها نشان داد افزایش استفاده از ابزارهای مشتقه به‌خصوص در سمت فروش می‌تواند بسیار خطرناک باشد. در پدیده‌هایی مثل حمله گروه‌های سهامداری پلتفرم شبکه اجتماعی، سرمایه‌گذاران فروشنده استقراضی در نمادهایی نظیر گیم استاپ با زیان‌های بسیاری مواجه شدند که نشان میدهد این ابزار در حالت‌های حدی استفاده می‌تواند حتی به آشفتگی بیشتر بازار منجر شود.
دارابی افزود: در همین حال در بحران ۲۰۰۸ نیز شدت بدبینی به بازار و فروش‌های استقراضی گسترده موجب ممنوعیت استفاده از این ابزار شد. لذا هر چند در حالت عادی دوطرفه شدن بازار، امکان خرید و فروش همزمان می‌تواند به مهار بیشتر ریسک منجر شود، اما در مواردی این ابزار می‌تواند به وضعیت‌های آشفته‌تر منجر شود.چراکه استفاده از این ابزارها نیازمند کنترل دقیق‌تر است.
وی با اشاره به زیان نزدیک به ۲۰میلیارد دلاری در گیم استاپ صندوق‌ها در آمریکا در پوزیشن فروش تصریح کرد: چنین زیانی در کشور ما قابل قبول نیست و حتی یک صدم این رقم نیز می‌تواند تمام دستگاه‌های نظارتی را در مورد یک نهاد مالی دولتی یا عمومی به واکنش وادار سازد. در ایران چون اکثر فعالان بزرگ بازار سرمایه دولتی هستند اگر یک زیان بزرگ به ناشر وارد شود توجیه کردن دلایل آن بسیار دشوار است.
بازار دو طرفه؛ تنها راه پیش رو
اما مهدی سوری، تحلیلگر و مدرس بازار سرمایه با اشاره به نتایج مطلوب و تجربه‌های مثبت بازارهای مالی در دنیا در اجرای دوطرفه معاملات در بازارهای مالی گفت: ابزارهای استاندارد زیادی در بازارهای مالی دنیا هستند که هنوز در بازار ما مورد استفاده قرار نگرفته است. همین مساله سبب بروز فاصله در استاندارد بازار ما با بازارهای جهانی شده است.
وی در ارزیابی زمان ورود ابزاری همچون فروش استقراضی به گردونه معاملات در شرایط کنونی خاطرنشان کرد: نزدیک شدن بازار ما به بازارهای جهانی چه در دوران رونق و چه در دوران رکود اتفاقی مثبت است؛ چراکه ضعف نبود ابزارهای دوطرفه در بازار سرمایه ما همواره قابل لمس است.
سوری یادآور شد: در حال حاضر برخی اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش در بازار وجود دارد، اما به دلیل پایین بودن تنوع این اوراق عمق این بازار بسیار کم است. این در حالی است که به دلیل مدل قرارداد این نوع اوراق بسیاری از کارگزاری‌ها ریسک آن را نمی‌پذیرند و همین مساله سبب شده تا این نوع اوراق برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای جذاب نباشد و بازار آن نیز به دلیل عدم استقبال حرفه‌ای‌ها عمق پیدا نکند.
این کارشناس بازار سرمایه با مرور تلاش‌های صورت گرفته در سال‌های اخیر برای دو طرفه کردن بازار تصریح کرد: در حال حاضر اجازه اجرای فروش استقراضی با مدل استاندارد خود به دلایل ایرادات فقهی داده نشده است و اقدامات صورت گرفته برای اجرای این ابزار با مدل موجود در بازارهای جهانی متفاوت است. اما رویه مسلم این است که بازار ما نیز دیر یا زود ناچار به پذیرش ابزارهای استاندارد است.
وی اضافه کرد: حتی اگر با تغییرات فقهی و اجرای آن در قالب عقود اسلامی این ابزارها به کار گرفته شود، باز هم از عدم بهره‌گیری آنها به مراتب بهتر است و آسیب کمتری را متوجه بورس کشور میکند. ما در آینده چاره‌ای جز اجرای این روش‌ها نخواهیم داشت و تا زمانی که ابزارهای لازم در بازار سرمایه ما فعال نشود، رسیدن به تعادل و مسائلی همچون پوشش ریسک سهامداران مهجور باقی خواهد ماند.
آشنایی با معاملات دوطرفه
بازار دو طرفه به بازاری گفته میشود بازارهای دوطرفه (مشتقه) که سهامداران آن زمانی که انتظار اصلاح یا افت قیمتی یک سهم را دارند میتوانند فروش استقراضی انجام دهند؛ یعنی بدون اینکه سهمی داشته باشند میتوانند آن را به فروش برسانند و متعهد شوند که در زمانی مشخص در آینده سهم آن شرکت را خریده و به قرارداد عمل کنند. فرض کنید قیمت یک سهم ۲۰۰ تومان است و شما پیش‌بینی میکنید قیمت آن در آینده کاهش یافته و به ۶۰ تومان خواهد رسید.
در شرایط عادی شما امکان کسب سود از این پیش‌بینی نخواهید داشت؛ اما در قالب فروش استقراضی و بازار دوطرفه میتوانید این سهم را بدون اینکه ابتدا آن را بخرید طبق قراردادی آن به فروش برسانید و متعهد شوید که در آینده سهام مذکور را تحویل دهید. حال اگر قیمت سهم نزولی شود و به ۶۰ تومان برسد شما میتوانید با خرید آن در بازار به قیمت ۶۰ تومان و تحویل آن طبق قرارداد، مبلغ ۲۰۰ تومان از خریدار دریافت کنید و سود کسب کنید. علاوه بر کسب بازدهی مزایای دیگری نیز برای بازارهای دوطرفه میتوان برشمرد.در واقع در بازارها بازارهای دوطرفه (مشتقه) یا بورس‌های جهانی، یک ابزار یا روش سرمایه‌گذاری تحت عنوان فروش استقراضی (Short Selling) وجود دارد که میتوان از نزول قیمت سهام سود کرد.
حال این حالت را با بازار یک طرفه مقایسه کنید. فرض کنید شما سهام شرکت a را به قیمت ۲۰۰ تومان خریداری کرده باشید، حال اگر قیمت سهام افزایش پیدا کند شما هم به بازارهای دوطرفه (مشتقه) سود خواهید رسید و در صورت کاهش قیمت کمتر از مبلغ خریداری شده شما وارد زیان می‌شوید. پس در بازارهای یک طرفه شما باید سهام را ارزان بخرید و بعد گران بفروشید تا سود به‌دست آورید. اما در بازار دوطرفه هم میتوانید از افزایش قیمت در هنگام خرید یک سهام هم هنگام کاهش قیمت در زمان فروش سهام، سود کسب کنید. فعالان قدیمی بورس که دوران رکود بازار را چشیده‌اند، بیشتر میتوانند به مزایای بازار دوطرفه واقف باشند.
از جمله معایب یک بازار یک‌طرفه میتوان به زمان‌بر شدن دوران رکود، خروج سرمایه‌ها در فاز اصلاحی، کاهش محسوس نقدشوندگی و ایجاد حباب در دوره‌های رونق اشاره کرد. این در حالی است که در یک بازار دوطرفه میتوان از مزایایی همچون امکان کسب بازدهی در ریزش بازارها، پررنگ شدن نقش تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری، جلوگیری از ایجاد حباب در بازار و سهام شرکت‌های مختلف، کارآ شدن ابزار تحلیل تکنیکال و استفاده از ابزارهای کمکی که در دنیا استفاده میشود و افزایش شدید نقدشوندگی در بورس بهره جست. در حال حاضر، در بازار مشتقات شاهد بازار دوطرفه هستیم. بازار معاملات آتی بورس کالا و بازار اختیار سهام و کالا دو بازاری است که فرآیند دوطرفه‌سازی بازار کامل پیاده شده است اما به دلیل عمق کم این بازارها و عدم شناخت فعالان حوزه سرمایه‌گذاری، چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند.
اوراق مشتقه و بیمه ، مقایسه راه‌حل‌های شبه بیمه‌ای در دیفای
مرتبا چنین سوالاتی از من میشود، که آیا میتوان از یک بازار پیش‌بینی برای بیمه استفاده کرد، و یا چگونه یک مشتقه مالی با آنچه در Nexus Mutual انجام می‌پذیرد، مقایسه میشود؟ اوراق مشتقه و بیمه به کمک استخر چه تفاوتی با هم دارند؟
حقیقت این است که هر یک از این محصولات مزایا و معایب خاص خود را دارند و برای مقاصد مختلفی به کار می‌روند. لطفا توجه داشته باشید که من بنیان‌گذار Nexus Mutual هستم و هر‌چند سعی می‌کنم نظرات بی‌طرفانه‌ای را در این پست به اشتراک بگذارم، اما باز مطمئن هستم که این نظرات و دیدگاه‌ها مشمول مقداری تعصب خواهند بود.
استخر سرمایه و نقدینگی
تفاوت اصلی با پروتکل‌های شبه بیمه، همان استخر سرمایه‌ی رایج است. این باعث اشتراک ریسک میشود و به استخر اجازه میدهد که کمتر از 100 درصد پرداختی‌های مطالباتی احتمالی را نگه دارد. در واقع، این دلیل و فلسفه اصلی وجود شرکت‌های بیمه است؛ آنها میتوانند با سرمایه کمتر مقدار ریسک بیشتری را پوشش دهند.
ساختار استخر رایج به‌طور کارآمد‌تری ریسک را به نسبت ساختار‌های دیگر مانند بازار پیش‌بینی، پوشش میدهد زیرا هر بازار یا گزینه‌ای لازم است خودش قادر به پرداخت و تسویه باشد و بنابراین نیازمند وثیقه‌گذاری کامل خواهد بود.
علاوه بر این، رویکرد استخر می‌تواند آسان‌تر نقدینگی را در میان ریسک‌های مختلف فراهم کند. به‌جای اینکه نیازمند بازارهای دوطرفه نقد برای هر ریسک باشیم، یک طرف از بازار مورد استفاده استخر قرار خواهد گرفت. استخر مورد نظر، نقدینگی را برای همه ریسک‌ها به صورت فوری فراهم میکند و محدودیت اصلی در اینجا به اندازه هر ریسک برمی‌گردد.
انعطاف‌پذیری
بازارهای پیش‌بینی و امور مشتقه مالی برای توسعه محصولات و یا پذیرش ریسک‌های جدید بسیار سریع‌تر هستند، البته مادامی که با معیار‌های پلتفرم مورد نظر مطابقت داشته باشند. بازارهای پیش‌بینی بسیار انعطاف‌پذیر هستند و این یکی از مهمترین نقاط قوت فروش آنهاست. این بازارها قادر به انتشار محصولات جدید در عرض چند دقیقه هستند.
اوراق مشتقه نیز بازار بسیار سریعی‌ست، به شرط آنکه ریسک با معیار‌های عمومی و موانع پلتفرم مطابقت کند. محصولات بیمه بسیار آهسته‌تر بوده و نیازمند کار تحقیقی و حمایت زیادی هستند تا اطمینان حاصل شود که آیا استخر برای تقبل ریسک جدید قابل اعتماد است یا نه.
این به معنی نوع ریسکی است که میتوان پوشش داد و انعطاف‌پذیری پوشش ریسک چیز دیگری‌ست که باید مورد بررسی قرار داد. در‌مورد بازارهای پیش‌بینی و تا حدود کمتری در استخر‌های بیمه، محدودیت افراد کم است، اما در اوراق مشتقه مالی محدودیت‌های بیشتری وجود دارد زیرا لازم است یک دارایی را با دارایی دیگر در نقطه زمانی خاصی در آینده مبادله شود و لذا این اوراق مشتقه محدود به این هستند که چه دارایی‌های مالی‌ای موجود باشند.
اوراکل‌ها (Oracles)
اوراکل‌ها نیز بحث دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. در‌مورد Nexus، یک رویکرد رای‌گیری وجود دارد و تا حدودی مشابه آگور (Augur) است. اما دیگر رویکرد‌های شبه بیمه‌ای مانند Etherisc، از یک اوراکل خارجی برای به‌روز‌رسانی داده استفاده می‌کنند و از این طریق مطالبات پرداختی تعیین میشود.
مقایسه اصلی در اینجا، به‌روز‌رسانی داده‌های خارجی در برابر رای‌گیری نیست که البته این بحث مفصلی در جای خود دارد، بلکه مقایسه اصلی در واقع رویکرد اوراق مشتقه مالی است که دارای اوراکل نیستند. اگر خریدارِ گزینه مورد نظر بخواهد حق خود را برای خرید یا فروش با قیمت از پیش توافق‌شده اعمال کند، به سادگی چنین چیزی انجام میگیرد. این واقعا مزیت بزرگی به نسبت رویکرد اوراکل است.
قیمت‌گذاری
اگر بر حوادث شدید و رویداد‌هایی که منجر به بی‌پولی می‌شوند، متمرکز شویم، می‌بینیم که رویکرد استخر بیمه مزیت‌های برجسته‌ای بر رویکرد بازار پیش‌بینی یا اوراق مشتقه دارد. البته احتمال این رویداد‌ها و حوادث شدید بسیار کم و در حد 1 درصد در سال خواهد بود. اگر طرف دیگر قضیه را در‌نظر بگیریم، از آنجایی‌که شما باید ارزش کل مطالبات احتمالی را محبوس کنید، بیشترین مقداری که میتوانید از سرمایه خود کسب کنید 1 درصد خواهد بود. هزینه‌های سرمایه عامل محدود‌‌کننده مهمی برای این حوادث شدید هستند، البته درصورتیکه وثیقه‌گذاری کامل مورد نیاز باشد. این کاربرد اولیه رویکرد استخر بیمه است و در اینجاست که مزیت وثیقه‌گذاری ناقص خودش را نشان داده و مورد توجه قرار میگیرد.
ضمنا در این میان ریسک‌های پولی هم مطرح است و این احتمال وجود دارد که پرداخت نهایی مطالبه شود. هزینه‌های سرمایه در اینجا اهمیت کمتری از هزینه ریسک دارند و واضح است که انعطاف‌پذیری بازارهای پیش‌بینی و اوراق مشتقه در اینجا برنده خواهد شد. اگر بخواهید به کاهش ریسک و مقابله با نوسانات بپردازید، بازارهای پیش‌بینی و اوراق مشتقه برای شما عالی خواهند بود.
خلاصه مطلب
هر رویکردی در موقعیت‌های خاصی کاربرد دارد و نکته اصلی، شناسایی این موقعیت‌ها و انتخاب بهترین رویکرد است. اگر ریسک را به دو مولفه تجزیه کنید، میتوانید درک بهتری از اقدام لازم داشته باشید. این دو مولفه، احتمال روی دادن و پیامد آنها در صورت روی دادن واقعه هستند.
در کل باید بگوییم که بازارهای پیش‌بینی و اوراق مشتقه بهترین عملکرد را در مدیریت ریسک دارند. راه‌حل‌های شبه استخر بیمه نیز برای رویداد‌های نادر و شدیدی کاربرد دارند که دارای پیامد‌های مالی بالایی هستند.
دیدگاه شما